"H ομορφιά του παρελθόντος είναι το αποτέλεσμα, όχι ο λόγος της νοσταλγίας"
Μ. Foucault

Παρασκευή 21 Νοεμβρίου 2008

... έχω ξοφλήσει...

Έχω μια διάθεση πάντα αρνητική και αποφεύγω να αναφερθώ σε γεγονότα όσο αυτά είναι στην επικαιρότητα. Δεν ξέρω γιατί αλλά νοιώθω μια αμηχανία, παρακολουθώντας την εξέλιξή τους. Διαρκώς έχω την αίσθηση, ότι όποια και να είναι η έκβασή τους πάντα νομιμοποιείται, πάντα είναι το νομοτελειακό και φυσικό τους τέλος. Πάντα νοιώθω πως ό,τι και να πω (είτε επιβεβαιώνεται είτε διαψεύδεται), υπάρχει ένα κενό σκέψης, υπάρχει ένα διαφεύγον νόημα...

Μακρύς πρόλογος, ε? Ναι αλλά απαραίτητος, για να μπορέσω να ξεφουρνίσω τη σοφία μου τώρα που η απεργία πείνας έληξε, τώρα που υπάρχει ένα τέλος (ευτυχώς, ευτυχές) στην κινητοποίηση. Για να μπορέσω να πω αυτό που τριγυρίζει στο νου μου όλες αυτές τις μέρες που εξελίσσεται το δράμα (με την αρχαιοελληνική έννοια της λέξης), για να σταθεί δυνατό να εκφράσω το παράδοξο που εντοπίζω σε όλη την ιστορία:

Οι φυλακισμένοι απείλησαν την πολιτεία με την εξουδετέρωση (ως το σημείο της εξαφάνισης) του σώματος τους, αυτού ακριβώς του σώματος που συνιστά (συμβολικά και πραγματικά) την απειλή για την πολιτεία. Και η Πολιτεία προσπάθησε να συντηρήσει, να επαναφέρει (ακόμη και με τη βία) στην ενάργεια αυτό το σώμα που αψηφά την εξουσία της και που όσο θα υφίσταται θα συνιστά μια απειλή γι αυτήν.

Η προφανής απάντηση είναι ότι η Πολιτεία μεριμνά για τους πολίτες της ανεξάρτητα από την ηθική τους κατάσταση. Η πραγματική (λέω εγώ δανειζόμενη τη λογική και τη φιλοσοφία του σοφού παππού Foucault) είναι ότι ο θάνατός τους σηματοδοτεί τη διαφυγή από την εξουσία της. Το άτομο, ακόμη και με την απλή δήλωση της απόφασής του να περάσει στο επέκεινα και μάλιστα με έναν εκκωφαντικά σιωπηλό τρόπο, υλοποιεί την επαναστατικότερη των πράξεών του και εκφεύγει οριστικά από τις ρυθμίσεις, τους ομαλοποιητικούς κανόνες, την επιτήρηση και την πειθάρχηση της Πολιτείας.

Από τη στιγμή που η νεωτερικότητα μετάθεσε την εξουσία από το σώμα, τη φυσική υπόσταση του ηγεμόνα (L’ état cest moi – Το κράτος είμαι εγώ), αναγκαστικά μετέθεσε και το σημείο άσκησης αυτής της εξουσίας. Ενώ ο ηγεμόνας ασκούσε την εξουσία του πάνω στη ζωή με την επιβολή του θανάτου, η νεωτερική γραφειοκρατική διακυβέρνηση ασκεί την εξουσία της πάνω στη ζωή φροντίζοντάς την (κοινωνικό κράτος, συστήματα υγείας, εκπαιδευτικοί θεσμοί), ρυθμίζοντάς την (μείωση βρεφικής θνησιμότητας, προσπάθειες αύξησης του προσδόκιμου ορίου επιβίωσης), απλώνοντας όμως έτσι ένα αδιόρατο δίχτυ, επιτηρήσεων, ελέγχων, ρυθμίσεων και περιορισμών (με τις ιδεολογίες για την παχυσαρκία, τις απαγορεύσεις του τσιγάρου –η παλαιότερα του αλκοόλ– με παρεμβατικές καμπάνιες στη σεξουαλική ζωή των ατόμων).

Ο θάνατος από κορυφαία εκδήλωση της εξουσίας, από υπέρτατο σημείο άσκησης της εξουσίας μετατρέπεται στο σημείο που εκφράζεται η αποτυχία της. Κάθε θάνατος, ατύχημα, απώλεια συνιστά το σημείο κακής εφαρμογής των κανόνων της. Ακόμη και η επιβολή της θανατικής ποινής νομιμοποιείται μόνο από την απειλή που συνιστά για τη ζωή των υπολοίπων (των νομοταγών) ο παρεκκλίνων. Το ελάχιστο έγκλημα δεν αφορά μόνο στο πραγματικό θύμα. Ο εγκληματίας συνιστά μια οιονεί απειλή για την ίδια την εξουσία, επιτίθεται σε ολόκληρη την κοινωνία. Ο παραβατικός γίνεται ο κοινός εχθρός, που πρέπει να απομονωθεί και σε ακραίες περιπτώσεις να εκλείψει.

Η επιβολή όμως των ποινών και η εκτέλεσή τους έχει διαφοροποιηθεί ριζικά, τόσο ως προς τη μορφή της όσο και ως προς τη στοχοθεσία της. Από τις δημόσιες σωματικές ποινές και τους θανάτους/θέαμα (από τους ραβδισμούς και τις κρεμάλες στις δημοσιές της Ιγγλετέρας ως τους δημόσιους αποκεφαλισμούς της Γαλλικής επανάστασης), το δημόσιο εξευτελισμό και τον συμβολικό ή πραγματικό ακρωτηριασμό (από το κούρεμα και τη διαπόμπευση των τεντιμπόηδων της δεκαετίας του 1960 –με τον περίφημο νόμο 4000– ως τους δημόσιους ακρωτηριασμούς χεριών στις πλατείες των ισλαμικών χωρών) με στόχο όχι την αναμόρφωση του ενόχου αλλά τον παραδειγματισμό των υπολοίπων, περάσαμε στον εγκλεισμό, την απόσυρση του σώματος του ενόχου από τη δημόσια θέα. Το σώμα που (εν τέλει) τιμωρείται με τον εγκλεισμό δεν είναι πια ένα σώμα, είναι η έδρα του λάθους της ζωής και η τιμωρία, που στόχος της πια είναι να παραδώσει αναμορφωμένο το άτομο, αποκτά ως όριο μόνο το ίδιο το σώμα του.

Αυτή, άρα, η απειλή του θανάτου του κρατουμένου διαπερνά τον τοίχο, που λειτουργώντας απομονωτικά, κρατώντας τους ενόχους εκτός της κοινωνίας των νομοταγών και ταυτόχρονα, περιορίζοντας τη γνώση του έξω κόσμου για τη ζωή κατά την εκτέλεση της ποινής υπενθυμίζει τη δυνατότητα της εξουσίας να τιμωρεί. Η απειλή του εκούσιου θανάτου ακυρώνει το συμβολισμό της φυλακής. Ο κρατούμενος μετατρέπει τον θάνατό του από ιδιωτική μοναχική υπόθεση, σιωπηρά βιωνόμενη, στο τραγικό δημόσιο συμπλήρωμα μιας κοινωνίας του θεάματος. Ο θάνατος δεν είναι απλά η απώλεια ενός ατόμου, γίνεται μια ρωγμή στο κοινωνικό σώμα από το οποίο η εξουσία κινδυνεύει να κατρακυλήσει στο κενό.

Ναι, η Πολιτεία, κατά κάποιον τρόπο υποχώρησε, δεσμεύτηκε να λάβει μέτρα για τη βελτίωση της διαβίωσης κατά την εκτέλεση της ποινής. Ναι η απεργία πείνας σταμάτησε, οι κρατούμενοι δεν κινδυνεύουν από τους εαυτούς τους.

Και έτσι οι τοίχοι μπορούν να ξανακλείσουν πίσω μας, τα κάγκελα να υψωθούν μπροστά τους και η εξουσία να διασφαλίσει τη συνεχιζόμενη επιβολή της

16 σχόλια:

MenieK είπε...

... θα 'χω ξοφλήσει πια στη γη κάθε μισθό-
και τις αχτίδες σου θα σου τις επιστρέψω.

Τίποτα λογαριάζω πια πώς δεν σου χρωστώ.
Μέσα στον τάφο το σώμα θ' αντιστρέψω και τις αχτίδες σου θα σου τις επιστρέψω,
στη σκληρή πλάκα μου διαθλώντας σου το φως
(Ν. Βρεττάκος Περιφρόνηση)

Alexis B είπε...

Νομοταγών πολητών. Αυτή η έκφραση μου κόλησε.
Αν το δούμε σε απόλητη τιμή, ποιοι είναι στην πραγματικότητα νομοταγείς?????
Καλημέρα

mamma είπε...

Συμφωνώ 100% σε όλα. Και ειδικά στα του προλόγου και του επίλογου. Να' σαι καλά menieK.

Coco είπε...

κάγκελα παντού

εν πάσει περιπτώσει σ΄αυτά τα θέματα συμβουλεύομαι τη γάτα μου

ritsmas είπε...

Πολύ βαθύ κείμενο. Ουτως ή άλλως το θέμα το αντέχει. Κρατούμενος- θανατος-κοινωνία εντός και εκτός..χαρακιές, μαστιγώματα στις πλάτες των αθωων-ενόχων. Τί μου θυμίζεις !

gatti είπε...

Θυμάμαι όταν διάβαζα Ποινικό Δίκαιο (πόσο μακρινά πια εκείνα τα χρόνια),
στο δίλημμα περί επιβολής ή μη της θανατικής ποινής ο Γεώργιος Αλέξανδρος Μαγκάκης έγραφε στο βιβλίο του πως η θανατική ποινή

α) είναι ανίκανη να λειτουργήσει ως τροχοπέδη για την τέλεση αποτρόπαιων εγκλημάτων

β) νομιμοποιεί τη βία

γ) στερείται ανθρωπιστικού χαρακτήρα

δ) δεν συμβάλλει στη βελτίωση της ποιότητας ζωής, αλλά στην κατάργησή της

ε) δεν λειτουργεί το ίδιο αποτελεσματικά στην μείωση της εγκληματικότητας όσο λειτουργεί ο περιορισμός της ελευθερίας του ατόμου.

στ) είναι ριζικά αντίθετη προς τη φύση της δημοκρατικής Πολιτείας


Ποιοι είναι, λοιπόν, αυτοί οι φυλακισμένοι που με την απεργία πείνας οδεύουν προς τον εκούσιο θάνατό τους, επιχειρώντας να ακυρώσουν τους κανόνες;

Υπέροχη ανάρτηση καλή μου meniek.
Αν ήταν τόσο ελκυστικά γραμμένα τα νομικά βιβλία, δεν θα τα είχα παρατήσει και θα είχα πάρει πτυχίο!

Καλησπέρα! :)))

MenieK είπε...

@alexi, η μεγάλη κουβέντα για τον νόμο και την ηθική, ε?

@mamma, είδες βρε παιδί μου πώς αποκτούν όλα μια θέση στο σύμπαν αδιαμφισβήτητη σε σημείο να λες δεν θα μπορούσε να έχει γίνει διαφορετικά...

@coco, ναι η γάτα μας είναι πάντα ο καλύτερος σύμβουλος για τέτοια πράγματα, αφού από τη μια ζει σε έναν περιορισμό, από την άλλη όμως επιβάλλει άσπλαχνα δικούς της νόμους και ρυθμίσεις που κρατούν εμάς για πάντα αιχμάλωτούς της ;-)

@gatti, κακώς... θα ήσουν εξαιρετική στην αθλητική νομολογία (αν δεν απατώμαι και ο Κούγιας από δικηγόρος σε αθλητικές υποθέσεις ξεκίνησε) κι εξάλλου ποτέ δεν είναι αργά :-))))

habilis είπε...

Aν υποθέσουμε ότι γίνονταν κανονικές δίκες ,τότε οι φυλακές ίσως γίνονταν το ανάστροφο .
Η γή μια απέραντη φυλακή και κάποιες οάσεις που τις βλέπεις με το κιάλι.
Κάθε μωρουδέλι που γενιέτε δεν είναι εγκληματίας ,ας πάνε στην φυλακή αυτοί που το κάνανε.

ΠανωςΚ είπε...

"... ο θάνατός τους σηματοδοτεί τη διαφυγή από την εξουσία της..."

Πώς -και κυρίως πότε;- θα επιτευχθεί το περίπου αντίθετο; Δηλαδή η διαφυγή απ' την εξουσία να μη σηματοδοτεί θάνατο;
(κατά τα λοιπά, φχαρστώ που έγραψες ενα τέτοιο κείμενο, έτσι επειδή μ' άρεσε που το διάβασα, κυριακή πρωί).

MenieK είπε...

@habilis, δεν είναι η δίκη το πρόβλημα το πρόβλημα είναι η οπτική

@πανωκ, αυτή είναι μια εύκολη απάντηση: με κανέναν τρόπο και ποτέ (είναι συνακόλουθο με αυτό το "ο καπιταλισμός πνέει τα λοίσθια"... Ο καπιταλισμός δεν πνέει καθόλου τα λοίσθια. Είναι μια χαρά στην υγεία του και μια χαρά θα είναι και όλοι οι πειθαρχικοί, εξουσιαστικοί μηχανισμοί του, για ειλικρινά δεν ξέρω πόσο ακόμα- γιατί δεν μπορώ να φανταστώ την ανατροπή του).
Υ.Γ. Κυριακή πρωί και να ευχαριστιέσαι που διάβασες το κείμενο μου.... κάτι δεν πάει καλά! Τα ήπιες κι εσύ με φαίνεται χθες ;-)

ATHENA είπε...

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΟΥ Η ΑΥΤΟΧΕΙΡΙΑ ΕΙΝΑΙ ΕΞΟΔΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΠΟΥ ΕΛΕΓΑ ΣΤΗΣ ΑΜΠΤΘΑΣ...


ΩΡΑΙΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΩΡΑΙΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ Σ΄ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ
(ΟΙ ΚΡΑΤΟΥΜΕΝΟΙ ΚΑΝΟΥΝ ΣΑΦΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΟΥΣ ΟΤΙ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΡΙΜΗΝΗ ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΤΩΝ ΚΙΝΗΤΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΣΕ ΕΝΔΕΙΞΗ ΚΑΛΗΣ ΠΙΣΤΗΣ ΣΤΙς ΕΞΑΓΓΕΛΙΕΣ ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΟΥ)

MenieK είπε...

@athena, ας ελπίσουμε να είναι επίλογος και όχι ιντερμέδιο thnx

island είπε...

Όλα αυτά θα ήταν σωστά αν το πέπλο που αναφέρεις πιο πάνω για την "κατάργηση" του θανάτου από την πολιτεία (σαν μέσο επίδειξης δύναμης προς τον λαό ότι ελέγχει τον θάνατο ή σαν μέσο απολυταρχισμού και διπλωματίας;) ήταν πιο στεγανό. Αλλά δεν είναι. Γιατί ναι μεν χρηματοδοτούν νέα πραογράμματα έρευνας για πιο "άνετη ζωή" αλλά αφήνουν ουσαστικά την δημόσια υγεία να παραπέει και τους θανάτους ανθρώπων από τέτοια αμέλεια απλά στατιστικό στοιχείο που "θα κάνουμε το παν για να το μειώσουμε".

Το να γίνει κάποιος αυτόχειρας σημαίνει πως με τον εαυτό του τουλάχιστον τα έχει καλά. Είναι πιο ελεύθερος από τους άλλους. Και αυτό ναι είναι κατά της εξουσίας. Αν όμως δεν είχε γίνει τόσο σάλος και είχαν περάσει όλα στα ψιλά μήπως τότε ο θάνατος των κρατουμένων δεν θα φόβιζε και τόσο την εξουσία;

MenieK είπε...

@island, ως συμβολισμός θα την τρόμαζε εξ' ίσου και θα την καταργούσε εξ' ίσου, απλά θα την εκβίαζε λιγότερο αποτελεσματικά

afrodiet είπε...

Μια αναγεννημένη παλαιική τάση του "κάλλιο να φύγουμε όλοι μετανάστες" επανέρχεται, λόγω των καιρών, και πολύ μοιάζει με την εκούσια ... φυγή που απειλεί την εξουσία.
Είναι όμως τόσο αδρανοποιημένη η κοινωνία που μοιρολατρικά δέχεται ότι ο μόνος τρόπος να μην εξουσιαστούμε ή να εξουσιάσουμε είναι να ...λείψουμε;
Είναι ε;

MenieK είπε...

@afrodiet, παρ' ότι ΔΕΝ είναι ώρα για βαθυστόχαστες αναλύσεις (5-1 είναι αυτό!!!!), το ζήτημα δεν είναι κοινωνικοπολιτικό με την έννοια κάποιας έκπτωσης ηθών. Είναι απλά ζήτημα δομών και άσκησης εξουσίας. Και καλύτερη να ήταν η κατάσταση (ηθικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, πολιτικά) πάλι το σημείο διαφυγής της εξουσίας θα παρέμενε ο θάνατος, ως η μόνη διαδικασία που δεν υπόκειται σε καμία ρύθμιση και κανέναν ομαλοποιητικό κανόνα :-)