....April is the cruellest month...

Καθώς είναι Απρίλης για άλλη μια φορά μου έρχεται στο μυαλό η περίφημη φράση από την Waste land του T.S. Eliot. Λέω, λοιπόν, να κάνω πασχαλινό δώρο, στον εαυτό μου κυρίως, εκτός από την απλή έκδοση που υπάρχει στην πρώτη υπερ-σύνδεση, και μια σχολιασμένη έκδοση του ποιήματος την οποία θα βρείτε αν κάνετε κλικ εδώ. Σας εμπιστεύομαι απόλυτα μικρα, μετα-μοντέρνα, μετα-επιστημονικά και μετα-τεχνολογικά παιδιά του hypertext και του writalk για να πλοηγηθείτε στο site το οποίο είναι τέλειο, καθώς όχι μόνο έχει το κείμενο, αλλά και όλες τις παραπομπές, τις ερμηνείες, και τις μεταφράσεις που χρειάζονται(?) για την κατανόηση του ποίηματος saga του 20ου αιώνα, του ποίηματος που, όπως λένε οι σοβαροί κριτικοί (και ποια είμαι εγώ που θα τους αμφισβητήσω? άσε που μου αρέσει τρελλά και το ποίημα) πέρασε την ποίηση από το ρομαντισμό και τον κλασικισμό στον μοντερνισμό...
Φυσικά δεν είμαι σε θέση να κάνω καμιά κριτική προσέγγιση σε ένα κείμενο που θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα όλων των εποχών (δες και παραπάνω)...ωστόσο επιτρέψτε μου (γιορτές μέρες) να κάνω δυο σχόλια...
Κατ' αρχάς μου φαίνεται πάντα απίστευτη αυτή η χρονική απόσταση, από το 1922 που γράφτηκε το ποίημα. Όλο λέω, ότι είναι λάθος. Κάποιος το έγραψε σήμερα, χθές, ίσως να συμπληρώσει και αύριο κάποιους στίχους περιγράφοντας, μάλλον, και όχι καταγγέλοντας την παρακμή του σύγχρονου τρόπου ζωής, του πολιτισμού (μη σας πω και της παγκοσμιοποίησης), με μια βαθιά αίσθηση αναπόδραστου. Και πάντα έχω την αίσθηση ότι παρ' όλη την απαισιοδοξία που διαπερνά το ποιήμα είτε στις σατιρικές, είτε στις προφητικές αποστροφές του, ο Eliot δεν είναι τόσο απορριπτικός, όσο φαίνεται με μια πρώτη ματιά και προσεγγίζει με μια υπόρητη κατανόηση για τις αδυναμίες της μια α-χρονική ανθρωπότητα. Η βαθιά απαισιοδοξία του ποίηματος, για μένα, έγκειται ακριβώς σ' αυτό τον εξω-ιστορικο, εξώ-εθνικό και εξώ-κοινωνικό άνθρωπο. Το άτομο χαρακτηρίζεται από μια οικουμενικότητα, όπως φαίνεται από τις συνεχείς παραπομπές και την παράθεση αποσπασμάτων κλασικών από τον Όμηρο και τον Σοφοκλή ως τον Verlaine και τον Huxley που επιτρέπει στον Eliot, να διακρίνει την προϊούσα παρακμή ως φυλογενετικό χαρακτηριστικό του άτόμου, άρα μη αναστρέψιμη...
Και δεύτερο, εμένα (τι να πει κανείς? το κείμενο επαναπροσδιορίζεται από τον αναγνώστη, κάποιος, που δε θυμάμαι, το έχει πει αυτό, ίσως ο Derrida) το πρώτο επτάστιχο με την περίφημη φράση δε μου φαίνεται τόσο απαισιόδοξο, παρ' όλη τη γενικότερη παρακμιακή και απαισιόδοξη οπτική όλου του ποιήματος. Εμένα μου φέρνει πάντα στο μυαλό τη γέννηση του καινούργιου και την αντιπαράθεσή του με το παλιό. Η λέξη cruel μου φέρνει στο νου την σκληρότητα με την οποία ο καινούργιος οργανισμός ξεπροβάλλει ξεσκίζοντας τα σωθικά του παλιού και τον πόνο που ενέχει κάθε γέννα (η ζωή είναι κίνηση, και αναταραχή για αυτό ίσως και η λέξη stirring και πάλη) αντίθετα από την παρακμή που εκκολάπτεται στην ακινησία, τη γαλήνη της αδιαφορίας, σύμφυτης με τον θάνατο (Θάνατος, συμβολικός δεν ήταν ο χειμώνας, στον οποίο αναφέρεται με το winter kept us warm, και για τους αρχαίους έλληνες? ). Μήπως οι πρώτοι αυτοί στίχοι, ακυρώνουν, την απαισιόδοξία του υπόλοιπου ποιήματος? Μήπως τέλικά, ο ποιητής αυτοαναιρείται, και αντί να φοβάται, αποζητά τον πόνο της καταστροφής που θα φέρει το καινούργιο, ίσως καλύτερο(?) αύριο.