Ποδόσφαιρο θέαμα τηλεόραση / Football - spectacle - TV

Η χθεσινή ημέρα ήταν αποκλειστικά αφιερωμένη στο ποδόσφαιρο και στη ΝΕΤ η οποία (απ' ότι ξέρω) είχε δώσει ένα υπέρογκο ποσό για τα δικαιώματα μετάδοσης του αγώνα, προσδοκώντας, φυσικά, τεράστια κέρδη από τις διαφημίσεις, καθώς, σύμφωνα με κάποιον πρόεδρο του NBC (ιδέα δεν έχω ποιον, όλοι εξ' άλλου, φαντάζομαι,της ίδιας ιδεολογίας είναι), οι αγώνες είναι το μόνο θέαμα στο τηλεοπτικό πρόγραμμα που ενώνει την οικογένεια μπροστά από τη συσκευή. Ο τελικός, του Champions League από ένα από τα μεγαλύτερα αθλητικά γεγονότα έχει μετατραπεί πια σε ένα από τα μεγαλύτερα επικοινωνιακά γεγονότα του πλανήτη. Η εποχή μας δημιούργησε το φαινόμενο της τηλεοπτικοποίησης του αθλητισμού και της αθλητικοποίησης της τηλεόρασης.

Και τσουπ, νάτο πάλι το ερώτημά μου....Πώς κατασκευάζεται η μηντιακή πραγματικότητα του αθλήματος (εν προκειμένω του ποδοσφαίρου)? Ποσο ποδόσφαιρο είναι το ποδόσφαιρο που βλέπουμε στις οθόνες μας? Ποιοι είναι οι κανόνες και οι παράμετροι του μηντιακού ποδοσφαίρου? Ποια η νοηματοδότησή του?

Παρότι, όπως λέει ο Rousseau, στα θεάματα όλοι απομονώνονται, ο οπαδός στο γήπεδο βιώνει μια ομαδική εμπειρία, καθώς δίπλα του αισθάνεται την υλικότητα των συν-θεατών και παράλληλα βιώνει τη σωματικότητα των αγωνιζόμενων. Αντίθετα ο τηλεθεατής προσ-λαμβάνει το παιχνίδι από την τηλεόραση μοναχικά στην εικονικότητά του και όχι στην υλική πραγματικότητά του. Η εικόνα πρέπει να αναπληρώσει τις ηδονές του πλήθους. Το παιχνίδι, σύμφωνα με τον Whannel, δε συμβαίνει πια στο χώρο και το χρόνο στους οποίους υφίστανται οι γραμμικοί νόμοι της μονοσήμαντης διαδοχής. Για παράδειγμα, μέσα από το ζουμ και την αργή κίνηση, υλοποιείται μια σύμπτυξη του χώρου και μια επιμήκυνση του χρόνου που λειτουργεί ενάντια στην ισορροπία του παιχνιδιού. Ένα παιχνίδι βίαιων σωματικών επαφών και ταχύτητας μετατρέπεται σε χορευτική παράσταση. Το κοινό της τηλεόρασης, βιώνει ένα διαφορετικό θέαμα από αυτό του κοινού της κερκίδας καθώς βλέπει σκηνές που ο οπαδός στο γήπεδο χάνει ή δεν τους αποδίδει την ίδια σημασία. Ενώ στο γήπεδο βιώνεται μια τελετουργία στην τηλεόραση η εμπειρία ανάγεται σε φαντασμαγορία. Γιατί?

Μήπως αυτό που επιχειρούν η τηλεοπτική εικόνα (και φυσικά ο λόγος του σχολιαστή) είναι να αλλάξουν αυτό που αναμένει ο τηλεθεατής από το ποδόσφαιρο (όπως και το μπάσκετ, το τένις, το βόλεϋ, το οποιοδήποτε άθλημα), αυτό που αντιλαμβάνεται ως ποδόσφαιρο (ή αντίστοιχα οποιαδήποτε αγωνιστική συνάντηση)? Για παράδειγμα σε ένα καθαρά βίαιο και δυναμικό άθλημα όπως το ποδόσφαιρο γίνεται προσπάθεια να (εφευρεθεί, συνήθως, και να) τονιστεί η πνευματικότητα και η τεχνικότητά του στοχεύοντας στην προσέλκυση όχι μόνο των οπαδών αλλά και των αμύητων όπως οι γυναίκες (που αδιαφορούν για το παιχνίδι, αντίθετα από την κάτοχο(?) αυτού του blog) ή οι μη φίλαθλοι (ναι... ναι... υπάρχουν και τέτοιοι!!).

Μπορούμε να ερμηνεύσουμε την κατασκευή του μηντιακού αθλητικού γεγονότος αν συλλάβουμε την υπόσταση του, κατά τον Eco, φίλαθλου του καναπέ, ο οποίος καταναλώνει το αθλητικό μηντιακό προϊόν αποκομμένα και ναρκιστικά αναζητώντας ανακούφιση από τις καθημερινές εντάσεις? Η αναπαράσταση της δράσης, η οικειότητα με το λόγο του σχολιασμού, η ταύτιση με συγκεκριμένους παίκτες ή ομάδες, συνδυάζονται για να διαλυθούν τα όρια της οθόνης και να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση της συμμετοχής στο γίγνεσθαι. Μήπως, σε τελική ανάλυση, το τηλεοπτικό ποδόσφαιρο (και όχι μόνο) μπορεί να γίνει κατανοητό ως μια σαπουνόπερα για άνδρες (και κάποιες άτυχες, ασύμβατες όπως εγώ) με τις πολλαπλές αφηγήσεις της να εστιάζουν στην προσωπική προσπάθεια, στην κοινωνική ένταση και τις ηθικές συγκρούσεις? Βέβαια το ποδόσφαιρο όπως και κάθε αθλητικό γεγονός, είναι αυθεντικό με έναν τρόπο που δεν μπορούν να είναι τα καταναλωτικά κατασκευάσματα. Είναι απρόβλεπτο καθώς αληθινοί άνθρωποι υλοποιούν αληθινές πράξεις, προσπαθούν, υποφέρουν, επιτυγχάνουν αληθινές νίκες και υφίστανται πραγματικές ήττες. Ο αθλητισμός, σύμφωνα με τον M. Real παραδίδει στο κοινό μια ιστορία πολύ ανώτερη από αυτές που μπορούν να του παραδώσουν ο λαϊκός κινηματογράφος, η μουσική ή η λογοτεχνία (μην αγανακτείτε κορίτσια, και μη χαίρεστε αγόρια, μια άποψη είναι μόνο...). Ωστοσο, μήπως τα σημασιολογικά κλειδιά του: η υπερπροσπάθεια, ο ανταγωνισμός και η συλλογική ταύτιση είναι αυτά που εξασφαλίζουν τις λειτουργίες της κορύφωσης και της κάθαρσης, με την αριστοτελική τους νοηματοδότηση, αναγκαίες για την ψυχολογική αποφόρτιση των θεατών/καταναλωτών, κατασκευάζοντας έτσι και τη μηντιακή πραγματικότητά του?